Komplo teorileri yeni ortaya çıkan bir fenomen durum değildir, ancak son yıllarda bu konuda bilinçlenmenin öneminin ön plana çıktığı görülmektedir. Bu tür teorilerin tartışmalı bazı örnekleri arasında terörist saldırıların ve kitlesel saldırıların hükümetler tarafından düzenlenen olaylar olduğu inancı yer almaktadır. Ya da ilaç endüstrisinin kasıtlı olarak hastalık yaydığı ya da aşıların onları önlemek yerine hastalığa neden olduğu inancı da komplo teorilerine bir örnek gösterilebilir.
Bu inançlar nadir veya hatta patolojik gibi görünse de, araştırmalar şaşırtıcı derecede yaygın olduklarını göstermiştir. Bir çalışma, insanların yarısının en az bir komplo teorisine inandığını tespit etmiştir. Bu yazıda komolo teorisi nedir, insanların neden inandığına dair bilgiler bulunmaktadır.
Komplo Teorisi Nedir?
Komplo Teorisi Nedir, İnsanlar Komplo Teorilerine Neden İnanır?Bir komplo teorisi, kötü niyetli hedefleri planlamak ve gerçekleştirmek için gizlice toplanan grupların olduğu inancı olarak tanımlanabilir. Güçlü, gizli gruplar, özellikle de bu fikirleri çürütebilecek bilgi ve gerçeklere daha fazla erişime sahip olunan bu çağda, başkalarını aldatmak için komplo teoriler kurarlar. Araştırmacılar, çoğu evrimsel süreçlerin sonucu olan, bu inançlara katkıda bulunan bir takım psikolojik mekanizmalar olduğundan şüphelenmektedirler.
Bu gruplar, kişilerin kendini güçsüz ve yabancılaşmış hissedebileceği bir dünyada, inanmaya yatkın bir anında veya yaşında bu kişinin çıkarlarına hizmet ettiğine inandırdığında cazip bir durum gibi gelebilir. Bu inançlar kökleştikten sonra, bilişsel önyargılar ve zihinsel kısayollar onları güçlendirir. Paranormal inanç gibi diğer sorunlu düşünceleri besleyen aynı faktörlerin çoğu komplo teorilerine de katkıda bulunur. Ve bu tür paranoyak fikirler yeni olmasa da, internet yayılma hızını ve biçimini değiştirmeye yardımcı olmuştur. İnsanların neden bu komplolara inandığını anlamak için, bazı inançların psikolojik açıklamalarını ve potansiyel etkilerini araştırmak önemlidir.
Komplo Teorilerine Örnekler
Komplo teorilerinin bazı yeni örnekleri şunları içerir:
• Pizzagate komplo teorisi, politikacıların ve Hollywood seçkinlerinin bir çocuk seks ticareti halkasıyla meşgul olduklarını öne sürmektedir. Bir raporda, katılımcıların % 9’unun bu komploya inandığını tespit edilmiştir.
• Yakın zamanda Başkan Donald Trump’a karşı çalışan gizli bir derin devler konusunda, üst düzey bilgiye sahip olduğunu iddia eden aşırı sağcı bir site, bir komplo teorisi ortaya atmıştır.
• Başkan Barack Obama’nın ABD‘de doğmadığı inancı, bir araştırmada ankete katılanların % 11’i tarafından inanılmaktadır.
• Başka bir komplo, milyarder George Soros’un ABD hükümetini istikrara kavuşturmak için gizli bir planın parçası olduğunu öne sürmektedir. Bir çalışmada katılımcıların yaklaşık % 9’u bunun doğru olduğuna inandığını belirtmişlerdir.
Komplo Teorilerine İnanma Sebepleri
Araştırmacılar, insanların komplo teorilerine inanmasının birkaç farklı nedeni olduğunu öne sürmektedir. Bu açıklamaların birçoğu üç ana etkene dayanmaktadır:
• Anlama ve tutarlılık ihtiyacı (epistemik)
• Kontrol ihtiyacı (varoluşsal)
• Kendine ait olma veya kendini özel hissetme (sosyal)
Epistemik Sebepler
Epistemik açıklamalar, kesinlik ve anlayış elde etme arzusunu ifade eder. Dünya genellikle kafa karıştırıcı, tehlikeli ve kaotik görünebilir. Aynı zamanda, insanlar neler olduğunu anlamak ister ve olanları açıklamaya yönlendirilir. Bunu yapmak, dünyanın nasıl işlediğine dair tutarlı, istikrarlı ve açık bir anlayış geliştirmelerine yardımcı olur. Komplo inancını artıran faktörler arasında şunlar vardır:
• Daha sıradan veya küçük ölçekli açıklamaların yetersiz göründüğü büyük ölçekli olayları içeren durumlar
• İnsanların belirsizlik konusunda sıkıntı yaşadığı durumlar
İnsanlar farklı bilgilerle karşılaştığında, noktaları birleştiren açıklamalara bakmak doğaldır. Komplo teorileri bu bağlantıyı sağlayan açıklamalar sunar. Ayrıca altta yatan nedenlerin kamuoyu tarafından gizlenmesini önermektedirler. Kafa karıştırıcı şeyler olduğunda, bazı kişiler, bunun dış kuvvetler tarafından kasıtlı olarak aldatıldıklarını varsayabilirler.
Komplo Teorisi Nedir, İnsanlar Komplo Teorilerine Neden İnanır?
Komplo inançları ile eğitim düzeyleri arasında da bir bağlantı vardır. Düşük eğitim durumu, daha yüksek komplo inancı düzeyleriyle ilişkilendirilme eğilimindedir. Daha düşük analitik yeteneklere sahip olmak ve belirsizliğe daha az tolerans göstermek de bir rol oynamaktadır. Sonuç olarak, insanlar kafa karıştırıcı veya korkutucu görünen olaylara ilişkin açıklamalar sağlamak için komplo teorilerine yönelirler.